Đau thần kinh tọa là bệnh lý không khó để điều trị khỏi hoàn toàn. Bệnh có thể tự khỏi mà không cần can thiệp thuốc hoặc phẫu thuật. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nặng có ảnh hưởng đến vận động và cảm giác, các phương pháp can thiệp ngoại khoa cũng cần thiết được chỉ định để giảm đau sớm và ngăn chặn biến chứng ở bệnh nhân đau thần kinh tọa.

Nguyên tắc điều trị đau thần kinh tọa

Theo hướng dẫn Chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương khớp của Bộ Y tế (2014), điều trị đau dây thần kinh tọa cần tuân theo các nguyên tắc sau:

– Điều trị theo nguyên nhân (thường gặp nhất là thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng)

– Giảm đau và phục hồi vận động nhanh

– Điều trị nội khoa với những trường hợp nhẹ và vừa.

– Can thiệp ngoại khoa khi có những biến chứng liên quan đến vận động, cảm giác.

– Đau thần kinh tọa do nguyên nhân ác tính: điều trị giải ép cột sống kết hợp điều trị chuyên khoa.

Điều trị nội khoa

Bệnh lý đau thần kinh tọa đa phần không cần can thiệp phẫu thuật, trên 90% có thể khỏi nhờ vào điều trị nội khoa, bao gồm các phương pháp:

1. Bất động

Trong trường hợp đau thắt lưng cấp và thoát vị đĩa đệm nặng, bệnh nhân cần nằm bất động tương đối trên phản cứng, ở tư thế ngửa, 2 chân hơi co để trùng cơ và giảm áp lực lên đĩa đệm. Tùy vào tình trạng đau mà có thể bất động trong thời gian từ 1-2 ngày đến 5-6 ngày, sau đó tăng cường vận động dần dần và nhẹ nhàng.

2. Chữa đau thần kinh tọa bằng thuốc Tây

2.1. Thuốc giảm đau, kháng viêm

Các thuốc giảm đau, kháng viêm có thể dùng ở dạng uống hoặc tiêm tùy mức độ đau nặng hay nhẹ, bao gồm:

– Thuốc giảm đau: Thường dùng paracetamol hoặc có thể kết hợp paracetamol với các thuốc giảm đau khác khi đau nặng.

– Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID): Các loại thuốc như: ibuprofen, naproxen, diclofenac, etoricoxib.

Lưu ý: các thuốc NSAID có tác dụng phụ trên đường tiêu hóa, thận và tim mạch nên cần thận trọng và có sự chỉ định của bác sĩ khi sử dụng. Để giảm tác dụng phụ trên đường tiêu hóa, có thể sử dụng phối hợp với thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày.

– Thuốc giảm đau gây nghiện: chỉ sử dụng khi đau nhiều và bắt buộc theo chỉ định của bác sĩ.

– Thuốc giảm đau thần kinh

2.2 Thuốc giãn cơ

Trường hợp đau thần kinh tọa có co cơ cạnh sống gây vẹo và đau nhiều thì dùng các thuốc giãn cơ vân như:

Tolperisone: 50mg x 2 viên/lần x 3 lần/ngày

Mephenesin: 250mg x 2 viên/lần x 3 lần/ngày

2.3 Các thuốc khác

– Các vitamin nhóm B

– Thuốc kích thích tăng dẫn truyền và phục hồi thần kinh (mecobalamin)

– Thuốc tái tạo bao myelin

– Thuốc kháng sinh nếu có nhiễm khuẩn và tùy theo nguyên nhân nhiễm khuẩn.

– Corticoid đường uống hoặc tiêm ngoài màng cứng: tuy nhiên hiệu quả giảm đau ngắn hạn, không làm giảm tỷ lệ phẫu thuật về sau và có nhiều tác dụng phụ.

3. Điều trị đau thần kinh tọa bằng vật lý trị liệu

– Điều trị giảm đau, mềm cơ: bằng siêu âm, sóng ngắn, điện xung, điều trị bằng tay (xoa bóp và vận động), châm cứu, sử dụng đai cố định cột sống (giúp giảm áp lực lên đĩa đệm bị thoát vị, giảm thoát vị nặng thêm đặc biệt là với bệnh nhân phải di chuyển nhiều bằng xe, ngồi nhiều, đi lại nhiều…)

– Điều trị nguyên nhân thoát vị đĩa đệm bằng các phương pháp:

+ Kéo giãn cột sống: chỉ định điều trị khi khối thoát vị dưới 9mm và không có mảnh vỡ đĩa đệm, không có tổn thương khác trên vùng cột sống thắt lưng có chống chỉ định kéo giãn cột sống như loãng xương nặng, lao xương, ung thư di căn tới xương, có nẹp vít, đĩa đệm nhân tạo…

+ Điều trị bằng tay: các động tác đẩy tách đốt sống kết hợp làm mềm cơ cạnh sống và tập cột sống. Phương pháp này còn được gọi là tác động cột sống, kích thích cột sống, di động cột sống…

+ Các phương pháp khác: siêu âm, sóng ngắn, điện xung, laser, từ trường, châm cứu…

– Điều trị nguyên nhân trượt đốt sống:

+ Kéo giãn cột sống: chỉ định điều trị khi trượt đốt sống độ 2 trở xuống, không có gãy cung sau đốt sống, nên kéo liên tục và kéo với trọng lượng nhẹ.

+ Các phương pháp vật lý trị liệu khác cũng tương tự như nguyên nhân thoát vị đĩa đệm.

– Điều trị nguyên nhân thoái hóa cột sống thắt lưng: kéo giãn cột sống được áp dụng khi đau và co cứng cơ nhiều, thoái hóa cột sống kết hợp với thoái hóa đĩa đệm, thoát vị đĩa đệm.

4. Điều trị hỗ trợ

– Thể dục trị liệu: trong trường không đau nặng, bệnh nhân nên kết hợp thêm các bài tập thể dục nhẹ nhàng để hỗ trợ phục hồi đau thần kinh tọa như các bài tập kéo giãn cột sống, xà đơn treo người nhẹ, bơi lội, tập cơ lưng…

– Chườm lạnh, chườm nóng xen kẽ tùy tình trạng đáp ứng giảm đau.

Điều trị ngoại khoa

Điều trị phẫu thuật trong đau thần kinh tọa được chỉ định trong các trường hợp sau:

– Thể liệt và teo cơ.

– Thể ngoan cố đặc biệt là đau dữ dội: sau điều trị tích cực nhiều tháng(3-6 tháng) mà tiến triển vẫn không ổn định.

– Thể tái phát nhiều lần và ngày càng ảnh hưởng đến sinh hoạt của bệnh nhân.

– Thể phức tạp như kèm hội chứng chùm đuôi ngựa.

Phương pháp phẫu thuật được lựa chọn tùy thuộc vào tình trạng thoát vị, trượt đốt sống hoặc u chèn ép, và tùy thuộc vào kỹ thuật cho phép tại cơ sở mà có thể sử dụng nội soi, sóng cao tần, vi phẫu hoặc mổ hở, làm vững cột sống. Hai phương pháp phẫu thuật thường sử dụng trong điều trị đau thần kinh tọa bằng ngoại khoa là:

– Phẫu thuật lấy nhân đệm: cắt bỏ một phần nhỏ đĩa đệm thoát vị gây chèn ép thần kinh. Phương pháp này được chỉ định với bệnh nhân đã có biến chứng hạn chế vận động và rối loạn cảm giác nặng, đã điều trị nội khoa 3 tháng không có kết quả.

– Phẫu thuật cắt cung sau đốt sống: chỉ định đối với đau thần kinh tọa do hẹp ống sống.

Trường hợp trượt đốt sống: cố định bằng phương pháp làm cứng đốt sống, nẹp vít cột sống.

Nhìn chung, các biến chứng của phẫu thuật là ít gặp, bao gồm rò dịch não tủy, tổn thương rễ hoặc đuôi ngựa.

Điều trị đau thần kinh tọa bằng Đông y

Theo Đông y, đau thần kinh tọa chủ yếu nguyên nhân gây ra do chứng phong hàn hoặc phong hàn thấp tý gây ra, khiến cho khí hóa trong cơ thể mất cân bằng gây ứ trệ làm bí tắc các kinh lạc, khí huyết lưu thông kém gây nên tình trạng đau. Vì vậy, phương pháp chữa trị là khu phong tán hàn, hành khí hoạt huyết, trừ thấp, bổ can thận, nếu teo cơ phải bổ khí huyết. Một số bài thuốc thông dụng như:

– Độc hoạt ký sinh thang gia giảm: độc hoạt 12g, tang ký sinh 12g, phòng phong 8g, tế tân 6g, quế chi 6g, ngưu tất 12g, đỗ trọng 8g, đẳng sâm 12g, phục linh 12g, cam thảo 8g, bạch thược 12g, đương quy 12g, thục địa 12g, đại táo 12g. Sắc uống ngày 1 thang

– Ý dĩ nhân thang: ý dĩ 16g, khương truật 8g, độc hoạt 8g, thương hoạt 8g, quế chi 8g, gừng 4g, cam thảo 6g, đại táo 12g, đỗ trọng 8g, phụ tử chế 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

– Bổ thận thang gia giảm: thục địa 12g, đỗ trọng 12g, tang ký sinh 16g, cẩu tích 16g, phòng kỷ 12g, kỷ tử 12g, bổ cốt chỉ 8g, thỏ ty tử 12g, tục đoạn 12g, khương hoạt 8g, độc hoạt 8g, thương truật 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

– Rễ lá lốt 12g, thiên niên kiện 12g, cẩu tích 16g, quế chi 8g, ngải cứu 8g, chỉ xác 8g, trần bì 8g, ngưu tất 12g, xuyên khung 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

– Độc hoạt 12g, phòng phong 8g, uy linh tiên 12g, đan sâm 12g, tang ký sinh 12g, quế chi 8g, tế tân 8g, chỉ xác 8g, trần bì 8g, ngưu tất 12g, xuyên khung 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Ngoài ra còn có một số dược liệu dễ tìm và sử dụng đơn giản như: nước sắc cây cỏ xước phơi khô, sữa tươi trộn nước ép tỏi đun sôi + thêm bột nghệ, sinh tố rau má, nước ép dứa + chanh + cà rốt + cần tây, lá lốt nấu nước uống hàng ngày, nước cốt ngải cứu trộn mật ong. Tuy nhiên, các phương pháp điều trị bằng Đông y hầu hết chỉ sử dụng được ở giai đoạn sớm để giảm đau và hỗ trợ điều trị đau thần kinh tọa. Trong trường hợp đau nặng, điều trị lâu không thuyên giảm hoặc đã có biến chứng về vận động và cảm giác thì cần thiết phải thăm khám bác sĩ để có chỉ định phẫu thuật nếu cần thiết.

Phòng bệnh đau thần kinh tọa

Đau dây thần kinh tọa tuy có nhiều nguyên nhân nhưng phần lớn là do xung đột giữa đĩa đệm và rễ thần kinh, đây là điểm mấu chốt cần chú ý trong tất cả các vận động trong sinh hoạt thường ngày để phòng ngừa.

– Giữ tư thế cột sống thẳng đứng khi ngồi lâu hoặc lái xe, có thể mang đai lưng để hỗ trợ. Không nên ngồi hoặc đứng quá lâu mà không thay đổi tư thế để tránh gây áp lực lên đĩa đệm và cột sống.

– Khởi động làm nóng các khớp trước khi bắt đầu hoạt động thể dục thể thao, tránh các động tác mạnh đột ngột, sai tư thế.

– Khi bê vác đồ nặng nên ngồi hẳn xuống và nhấc đồ lên chứ không khom lưng để nhấc, giữ cột sống thẳng khi nhấc đồ.

– Tránh đi giày cao gót quá lâu, không để ví dày ở túi quần sau khi ngồi.

– Với người béo phì nên tăng vận động và giảm cân.

– Nếu có các bệnh lý thoái hóa cột sống nên điều trị kịp thời để ngăn ngừa đau thần kinh tọa.

Để tìm hiểu về hiệu quả mà thuốc Đông y mang lại trong điều trị chứng đau dây thần kinh tọa, chúng ta cùng lắng nghe chia sẻ của bà Mai Thị Lan (Hà Đông, Hà Nội).

“2 năm trước, Tôi thường bị tê bì chân, đôi khi đau nhức ở hông và thắt lưng, khi ấy tôi chỉ nghĩ đó là dấu hiệu của tuổi già nên tôi chủ quan không đi khám. Nhưng những cơn đau xuất hiện ngày càng nhiều, về đêm đau nhức xảy ra nhiều hơn, đau lan ra vùng hông, thắt lưng, đôi lúc tê mỏi phía sau đùi, khiến tôi khó ngủ, sức khỏe suy giảm khiến mọi công việc hàng ngày của tôi trở lên khó khăn hơn.Tôi đã đi khám ở nhiều bệnh viên và uống thuốc chống viêm, giảm đau kết hợp châm cứu nữa nhưng bệnh chỉ đỡ 1 thời gian rồi lại tái phát.

Một người bạn cũng gặp triệu chứng tương tự đã chia sẻ cho tôi bài thuốc Phong tê thấp Bà Giằng và khuyên tôi nên kiên trì sử dụng. Tôi đã thử sử dụng thuốc kết hợp với kéo dãn cột sống, bấm huyệt và xoa bóp. Hiệu quả mà thuốc mang lại khiến tôi rất bất ngờ. Không như các phương pháp trước mà tôi áp dụng, thời gian đầu uống thuốc, tôi thấy bệnh chưa giảm mà lại đau nhiều hơn, theo hướng dẫn của bác sĩ, tôi tiếp tục uống thì thấy dấu hiệu đau tăng ấy giảm dần, và bệnh bắt đầu có sự chuyển biến. Theo người bạn chia sẻ, tôi tiếp tục kiên trì sử dụng thuốc và sau 3 tháng uống thuốc liên tục đều đặn theo liều lượng bác sĩ hướng dẫn, tôi thấy các triệu chứng đau đã thuyên giảm rất nhiều, thắt lưng và hông không còn đau mỏi nữa, triệu chứng tê bì cũng ít xuất hiện, tôi có thể đi lại sinh hoạt dễ dàng hơn trước.

Sau khi thấy thuốc hiệu quả với mình, Tôi đã chia sẻ bài thuốc này với những người bạn khác của tôi và sau 1 thời gian dùng thuốc, bệnh đau thần kinh tọa của họ đều thuyên giảm, có người uống 1 tháng hết đau có người uống 5 tháng mới khỏi nhưng ai cũng nói rằng điều trị đau dây thần kinh tọa bằng thuốc phong tê thấp là rất hiệu quả”.