Hạt tophi là một biến chứng rất dễ gặp phải của những người bệnh gút mãn tính. Nếu không có biện pháp phòng ngừa và điều trị sớm, từ những chấm nhỏ ban đầu, hạt tophi sẽ lớn dần, gây biến dạng khớp, phá hủy xương, sụn khớp và có nguy cơ dẫn đến tàn phế gây khó khăn trong quá trình vận động tại các khớp… Vậy khi thấy xuất hạt tophi, bệnh nhân Gút nên làm gì?

1. Hạt tophi là gì?

Hạt tophi là những hạt muối urat nhỏ kết tinh và tích tụ thành các u cục nhỏ nằm dưới da, có thể xuất hiện nhiều tại các vị trí ổ khớp và mô mềm xung quanh khớp.

Hạt tophi khi bắt đầu xuất hiện rất nhỏ, rồi không ngừng phát triển thành những khối u cục màu trắng, cứng và không di động được. Kích thước của hạt tophi phát triển đến một mức độ nào đó, sẽ vỡ loét, gây nhiễm trùng, hoại tử và vết thương rất khó lành.

2. Đặc điểm của hạt tophi

• Vị trí xuất hiện hạt tophi:

Hạt tophi thường xuất hiện sớm ở các bộ phận như các khớp bàn ngón chân cái, các khớp bàn chân, đầu gối, khuỷu tay và bàn tay, hai bên vành tai… do đây là nơi  có nhiệt độ tương đối thấp hơn trong cơ thể, tạo thuận lợi cho sự hình thành và lắng đọng các tinh thể mononatri urat.

• Tính chất của hạt tophi:

Hạt tophi mềm hoặc rắn (tùy thuộc vào hàm lượng acid uric trong máu/ thời gian lắng đọng muối urat tại ổ khớp).

Lúc đầu sờ vào mềm, sau đó theo thời gian thì thành u cục cứng, không đau và nhân trắng.

Khi vỡ: chảy ra chất dịch màu trắng đục như vôi bột hoặc như sữa đậu nành đã kết tủa. Khi xét nghiệm dịch thì phát hiện ra tinh thể urat.

3. Các yếu tố thuận lợi cho quá trình hình thành hạt tophi

Các yếu tố làm tăng sự hình thành hạt tophi chính là những yếu tố nguy cơ gây lắng đọng tinh thể acid uric: nồng độ muối urat tăng cao, vượt quá điểm bão hòa trong thời gian dài, yếu tố pH trong cơ thể, nhiệt độ giảm, sự xuất hiện của các protein trong dịch ngoại bào như: proteglycans, collagens và chondrotin sulphate tạo lõi cho hàng vạn phân tử muối bám vào tạo thành tinh thể hình kim, lắng đọng tại các tổ chức

• Nồng độ acid uric máu tăng cao kéo dài

Giới hạn hoà tan của muối urat khoảng 6,8 mg/dl hay 420 μmol/L ở nhiệt độ 370C. Ở nồng độ cao hơn các tinh thể urat có thể sẽ bị kết tủa.

Do đó, nếu bệnh nhân gút không điều trị bệnh tốt hoặc thường xuyên ăn uống những thực phẩm giàu nhân purin, khiến nồng độ acid uric máu tăng cao, kéo dài, thuận lợi cho quá trình kết tủa muối urat, tạo tiền đề cho các cơn đau gout cấp và các biến chứng của bệnh.

• Độ pH trong cơ thể giảm

Ngoài nồng độ acid uric, độ PH trong cơ thể cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng kết tủa của tinh thể muối urat.

– pH= 5,0: Acid uric bão hòa với nồng độ từ 390-900 μmol/L, nghĩa là axit uric ở nồng độ thấp vẫn gây ra muối urat kết tủa, gây ra hiện tượng đau cấp tính. Điều này giải thích tại sao nhiều bệnh nhân có nồng độ axit uric trong máu thấp nhưng vẫn đau.

– pH 7,0: Acid uric bảo hòa với nồng độ từ 9480-12000 μmol/L, nghĩa là muối urat ở nồng độ cao mới gây ra muối urat kết tủa, gây ra hiện tượng đau cấp tính. Điều này giải thích tại sao nhiều bệnh nhân có nồng độ axit uric trong máu cao quá ngưỡng cho phép mà vẫn không thấy đau.

Do vậy, nâng cao độ PH trong cơ thể sẽ giúp bệnh nhân gút hạn chế sự kết tủa của tinh thể muối urat và cơn đau gút cấp không còn đến thường xuyên. Bổ sung nước khoáng kiềm và thực phẩm có độ PH cao trên 7 đối với bệnh nhân gút là vô cùng cần thiết.

Bảng pH của một số loại thức uống, thực phẩm

• Nhiệt độ giảm

Nhiệt độ trong cơ thể càng thấp thì càng tạo điều kiện cho muối urat kết tủa và gây ra các cơn đau. Đó chính là lý do tại sao các cơn đau gút cấp thường xảy ra vào nửa đêm hoặc khi thời tiết trở lạnh.

Điều này cũng lý giải rằng tại sao thường xuất hiện cơn đau ở những vị trí có nhiệt độ thấp trong cơ thể như vị trí các khớp chi, đặc biệt các khớp bàn chân.

4. Người bệnh Gút phải làm sao với hạt tophi

Hạt tophi nếu không được xử trí kịp thời sẽ tiến triển và gây cản trở vận động, biến dạng khớp hoặc vỡ hạt, rất nguy hiểm. Dưới đây là những biện pháp xử trí dành cho những bệnh nhân Gút đã xuất hiện hạt tophi:

• Với trường hợp hạt tophi nhỏ

Thường những hạt tophi còn nhỏ và chưa gây đau nhức thì không cần phải tiến hành các biện pháp loại bỏ, chỉ cần sử dụng thuốc Tây hoặc các biện pháp thay đổi chế độ ăn uống cũng có thể làm giảm kích thước hạt tophi.

Một số loại thuốc thường được chỉ định sử dụng để hỗ trợ làm giảm sự phát triển ngày càng lớn của các hạt tophi có thể kể đến như:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): gồm các loại thuốc như Ibuprofen, Naproxen…có tác dụng cắt nhanh các cơn đau và tình trạng viêm do những cơn gout cấp cũng như tình trạng tổn thương do tophi gây ra.
• Corticoid: là loại thuốc kháng viêm, có thể sử dụng dưới dạng tiêm trực tiếp vào khớp có hạt tophi hoặc uống.
• Các loại thuốc tăng đào thải axit uric: như Probenecid…có tác dụng kích thích khả năng hoạt động của thận, đào thải axit uric và cân bằng nồng độ axit uric trong máu.
• Chất ức chế enzyme xanthine oxidase: có tác dụng ức chế quá trình tổng hợp axit uric trong cơ thể, từ đó làm giảm sự phát triển của hạt tophi. Một số loại thuốc trong nhóm này như Allopurinol, Febuxostat…

Tuy nhiên, việc sử dụng các loại thuốc Tây trong thời gian dài có thể gây ra một số các tác dụng phụ như ảnh hưởng xấu đến gan, thận, viêm loét dạ dày, tiêu chảy…Do đó hãy tuân thủ theo chỉ định dùng thuốc của bác sĩ, tránh tự ý lạm dụng và mua thuốc về uống để đảm bảo an toàn sức khỏe.

• Khi hạt tophi bị vỡ:

Hạt tophi bị vỡ sẽ rất dễ gây nhiễm trùng nếu không có biện pháp vệ sinh và xử lý đúng cách.

• Rửa sạch vết thương bằng nước muối ấm. Có thể sử dụng Oxy già để xử lý vết thương
• Băng kín vết thương tránh vết thương hở gây nhiễm khuẩn
• Đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và có biện pháp xử lý tùy theo mức độ nặng nhẹ

• Hạt tophi to, nguy cơ vỡ hạt lớn:

Những bệnh nhân gút nặng, có hạt Tophi to, nguy cơ vỡ hạt Tophi lớn, gây viêm nhiễm, lở loét… hoặc khi hạt tophi bị vỡ, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật loại bỏ hạt tophi.

Sau khi phẫu thuật hạt tophi, người bệnh vẫn cần phải có chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý để ngăn chặn sự tái xuất hiện của hạt tophi.

Bên cạnh đó, với những trường hợp Gút mạn, việc sử dụng thuốc Đông y hay thuốc YHCT để giữ ổn định nồng độ acid uric máu và hạn chế sự tiến triển của biến chứng tỏ ra khá hiệu quả do không gây ra tác dụng phụ như thuốc Tây y.

Trong đó có bài thuốc chữa Gút hiệu quả được nhiều chuyên gia đánh giá cao, người bệnh Gút tin dùng là bài Thống Phong Hoàn Bà Giằng.

Thống Phong Hoàn Bà Giằng cho tác động toàn diện từ giảm đau đến tăng đào thải acid uric máu đến tác dụng chống viêm tự nhiên, bổ thận mạnh gân cốt và bổ huyết, hoạt huyết giúp cân bằng bài thuốc, tăng tác dụng chống viêm, giảm đau trong các cơn gút cấp.