Hội chứng ruột kích thích là một bệnh lý đường ruột thường gặp ở cả Việt Nam và trên thế giới. Tỉ lệ mắc bệnh từ 5% – 20% dân số thế giới, nữ mắc cao hơn nam. Tại Việt Nam theo khảo sát của khoa Khám bệnh Bệnh viện Bạch Mai năm 2004, hội chứng ruột kích thích chiếm tới 83,38% trong các bệnh lý về đường tiêu hóa.

Hội chứng ruột kích thích là gì?

Các rối loạn chức năng của ruột tái đi tái lại nhiều lần mà không tìm thấy các tổn thương về giải phẫu, tổ chức học, sinh hóa ở ruột gọi hội chứng ruột kích thích (irritable bowel syndrome – IBS). Bệnh còn có tên gọi khác là viêm đại tràng co thắt.

Bệnh không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống, bệnh kéo dài làm người bệnh luôn lo lắng căng thẳng mất ngủ, luôn luôn lo sợ bị các bệnh hiểm nghèo khác của ruột.

Hội chứng ruột kích thích còn gọi là viêm đại tràng co thắt

Nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích

Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa đưa ra kết luận về nguyên nhân chính xác gây nên hội chứng ruột kích thích. Nhưng rất nhiều yếu tố liên quan mật thiết đến bệnh đã được xác định:

• Stress: trạng thái căng thẳng thần kinh do suy nghĩ, lo âu quá nhiều khiến các triệu chứng xuất hiện hoặc biểu hiện nặng hơn.
• Thực phẩm: hội chứng ruột kích thích có thể xuất hiện khi ăn một số thực phẩm nhất định. Điều này tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người.
• Nhiễm khuẩn đường tiêu hoá.
• Tác dụng phụ khi sử dụng kháng sinh.
• Sự thay đổi nồng độ hormone trong chu kỳ kinh nguyệt.
• Yếu tố di truyền.

Triệu chứng của hội chứng ruột kích thích

Triệu chứng Hội chứng ruột kích thích 

Các triệu chứng ruột kích thích thường bao gồm:

• Đau bụng: Biểu hiện đau thường thành cơn, giảm đau sau khi đi vệ sinh
• Đầy hơi, chướng bụng: Các triệu chứng đầy hơi chướng bụng thường hết sau khi bạn đi vệ sinh.
• Thay đổi số lần đi vệ sinh và tính chất phân: có thể gặp táo bón hoặc tiêu chảy.

Các triệu chứng của IBS có thể chỉ xuất hiện ngắn hạn rồi hết nhưng cũng có thể xuất hiện triệu chứng thường xuyên liên tục.

Riêng ở nữ giới, các triệu chứng có thể xuất hiện vào chu kì kinh nguyệt, hoặc triệu chứng có thể có nặng lên trong thời gian này. Phụ nữ mãn kinh có ít triệu chứng hơn phụ nữ vẫn đang có kinh nguyệt.

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

Từ năm 1989 đến nay tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng ruột kích thích đã được thay đổi 4 lần, hiện tiêu chuẩn mới nhất là tiêu chuẩn Rome IV, được công bố và áp dụng trên toàn thế giới từ năm 2016 nhằm thống nhất đánh giá các triệu chứng chẩn đoán “ Hội chứng ruột kích thích”

Đau bụng: trong vòng ít nhất 3 tháng, đau bụng xuất hiện ít nhất 1 ngày/ tuần. Kèm theo ít nhất hai trong số các tiêu chuẩn sau:

• Giảm đau bụng sau khi đi cầu hay trung tiện
• Thay đổi số lần đi cầu trong ngày ( > 3 lần/ ngày hoặc nhỏ hơn< 3 lần/ tuần)
• Thay đổi hình dạng của phân (lỏng, nhão, cứng)
• Các triệu chứng trên bắt đầu ít nhất 6 tháng trước

Do cần loại trừ các bệnh lý có một số triệu chứng tương tự với các bệnh lý có tổn thương thực sự ở đại tràng như viêm đại tràng, polyp, ung thư đại tràng, các bác sĩ có thể yêu cầu bạn làm một số xét nghiệm như:

• Công thức máu.
• Xét nghiệm phân, cấy phân tìm vi khuẩn.
• Sinh thiết: để xem tình trạng mô đại tràng
• Chụp X.Q khung đại tràng xem có rối loạn co bóp nhu động, nội soi đại-trực tràng

Qua thăm khám và xét nghiệm có thể giúp bác sĩ chẩn đoán phân biệt hội chứng ruột kích thích với các bệnh khác.

Điều trị hội chứng ruột kích thích

Điều trị theo Tây Y

Một số lưu ý khi điều trị bằng Tây Y:

• Điều trị theo triệu chứng nổi trội
• Chưa có thuốc riêng biệt nào điều trị hết mọi triệu chứng của hội chứng ruột kích thích.
• Điều trị có thể không làm dứt hẳn triệu chứng nhưng sẽ cải thiện tốt hơn chất lượng cuộc sống của người bệnh, các triệu chứng lâm sàng có thể giảm hoặc mất sau điều trị nhưng rất dễ tái phát.
• Không nên dùng thuốc kháng sinh, chỉ dùng kháng sinh khi có nhiễm khuẩn ruột.

Điều trị cụ thể:

Chế độ ăn uống:

• Chọn thực phẩm sạch, an toàn, không chứa hóa chất và chất bảo quản.
• Tăng cường bổ sung các món ăn chứa nhiều chất xơ như rau xanh, củ quả, trái cây
• Duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng, ăn ít chất béo và nhiều carbohydrate, ví dụ mì ống, gạo, bánh mì ngũ cốc nguyên cám,…
•  Nên ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, khoảng hơn 2 tiếng nên ăn một bữa vì ăn nhiều thực phẩm trong một bữa có thể gây đau quặn bụng và tiêu chảy.
• Khi ăn phải ăn chậm, nhai kỹ để hạn chế nuốt khí vào, làm giảm đầy bụng, chướng hơi, giảm sự căng giãn đột ngột ống tiêu hóa. Nhờ đó, việc này giúp hạn chế kích kích co bóp của ruột, giảm số lần đi ngoài và giảm đau hiệu quả.

Chế độ luyện tập:

• Luyện tập chế độ đại tiện 1 lần trong ngày, xoa bụng buổi sáng khi ngủ dậy để gây cảm giác muốn đại tiện.
• Luyện tập thư giãn, tập thể dục, đi bộ thường xuyên.

Thuốc điều trị triệu chứng:

• Chống đau, giảm co thắt
• Chống táo bón: uống nhiều nước, ăn thức ăn nhiều chất xơ, thuốc nhuận tràng 
• Chống ỉa chảy: Smecta, Actapulgite, Imodium….
• Chống sinh hơi: Meteospasmyl, pepsan, than hoạt…
• Thuốc an thần kinh: Rotunda, Seduxen, Dogmatyl…

Việc sử dụng thuốc sẽ do bác sĩ khám và điều trị kê đơn. Người bệnh không tự ý mua thuốc mà chưa có sự thăm khám và kê đơn từ bác sĩ.

Điều trị hội chứng ruột kích thích theo Đông Y

Xuất phát từ mối liên hệ giữa hội chứng ruột kích thích và sự nhạy cảm thần kinh hoặc nhạy cảm với thức ăn hoặc do chức năng tiêu hóa, đông y đã đưa ra các phương pháp điều trị dựa trên nguyên tắc:

    –   Kiểm soát các triệu chứng: giảm số lần đi đại tiện, đau quặn hoặc thay đổi tính chất phân.

    –   Loại trừ các tác động của các nguyên nhân gây ra bệnh lý

    –   Ổn định chức năng tiêu hóa.

Dựa trên nguyên tắc này, các thầy thuốc Đông Y đã sáng tạo ra cá bài thuốc điều trị viêm đại tràng co thắt, trong đó nổi tiếng nhất là Tứ quân tử thang và Hương sa lục quân tử thang cho hiệu quả điều trị tốt.

Ở lĩnh vực Đông y, Đại tràng hoàn Bà Giằng với sự kết hợp của 2 bài thuốc cổ phương nổi tiếng cũng là 2 bài thuốc tốt nhất trong điều trị rối loạn tiêu hóa, giảm chức năng đại tràng cấp & mãn tính và Hội chứng ruột kích thích sẽ mang lại hiệu quả cao trong điều trị các triệu chứng bệnh lý do đại tràng gây ra.